Quem eram os seguidores de Prisciliano de Ávila? Aristocracias, controvérsia religiosa e monasticismo na Espanha do século IV

Autores

DOI:

https://doi.org/10.11606/issn.2316-9141.rh.2018.133653

Palavras-chave:

Antiguidade tardia, monasticismo, controvérsia religiosa, Espanha, Prisciliano de Ávila

Resumo

Há duas teorias opostas acerca da posição social dos seguidores de Prisciliano de Ávila (†386): uma, certamente a mais aceita, considera-os aristocratas ricos e letrados; a outra, desenvolvida nos anos 1960 e 1970, retrata-os como camponeses pobres e injustiçados. Este artigo contribui para a discussão, ao apresentar um detalhado estudo prosopográfico de todos os seguidores de Prisciliano conhecidos. Argumenta-se que ele atraiu pessoas dos mais diferentes estratos sociais, de humildes clérigos a distintos senadores. Um estudo como este é importante para entendermos melhor as causas do acirrado antagonismo que Prisciliano sofreu e a difusão do monasticismo entre as aristocracias ocidentais no século IV.

Downloads

Os dados de download ainda não estão disponíveis.

Biografia do Autor

  • Matheus Coutinho Figuinha, Universidade Estadual de Campinas

    Pós-doutorando em História no Instituto de Filosofia e Ciências Humanas (IFCH) da Universidade Estadual de Campinas (UNICAMP).

Referências

Fontes

ACC = Acta concilii Caesaugustani. RODRÍGUEZ, Félix (ed.). Concilio I de Zaragoza: texto crítico. In: FATÁS CABEZA, Guillermo (org.). I Concilio Caesaraugustano: MDC aniversario. Zaragoza: Institución Fernando el Católico, 1981, p. 9-25.

Amm. Marc. = AMMIANUS MARCELLINUS. Rerum gestarum libri. SELEM, Antonio (ed.). Le storie. Turim: Utet, 2007.

Aus. Par. = AUSONIUS. Parentalia. In: GREEN, R. P. H. (ed.). The works of Ausonius. Oxford: Clarendon Press, 1991.

Aus. Prof. = AUSONIUS. Commemoratio professorum Burdigalensium. In: GREEN, R. P. H. (ed.). The works of Ausonius. Oxford: Clarendon Press, 1991.

Coll. Auell. = Collectio Auellana. GUENTHER, Otto (ed.). Epistulae imperatorum pontificum aliorum inde ab a. CCCLXVII usque a. DLIII datae. Auellana quae dicitur collectio. 2 volumes (CSEL 35). Viena: F. Tempsky, 1895-1898.

Exemplar = Exemplar professionum habitarum in concilio Toletano contra sectam Priscilliani aera CCCCXXXVIII. In: CHADWICK, Henry (ed.). Priscillian of Avila: the occult and the charismatic in the early Church. Oxford: Clarendon Press, 1976, p. 234-239.

Hier. Ep. = HIERONYMUS. Epistulae. In: MIGNE, Jean-Paul (ed.). Patrologia latina, t. 22. Turnholt: Brepols, 1983.

Hier. Vir. ill. = HIERONYMUS. Liber de uiris illustribus. In: MIGNE, Jean-Paul (ed.). Patrologia latina, t. 23. Turnholt: Brepols, 1983.

Hier. Chron. = HIERONYMUS. Eusebii Pamphili in librum II chronicorum S. Hieronymo interprete. In: MIGNE, Jean-Paul (ed.). Patrologia latina, t. 27. Turnholt: Brepols, 1983.

Hier. Ep. = HIERONYMUS. Epistulae. LOBOURT, Jérôme (ed.). Correspondance. 8 volumes. Paris: Les Belles Lettres, 2003.

Hyd. = HYDATIUS. Chronicon. TRANOY, Alain (ed.). Chronique. 2 volumes (SC 218-219). Paris: Les Éditions du Cerf, 1974.

ILS = Inscriptiones Latinae selectae, vol. 2.1. DESSAU, Hermannus (ed.). Berlim: Apud Weidmannos, 1902.

Ir. Aduer. haer. = IRENAEUS. Aduersus haereses. ROUSSEAU, Adelin & DOUTRELEAU, Louis (ed.). Contre les hérésies: livre I. 2 volumes (SC 263-264). Paris: Les Éditions du Cerf, 2008.

Is. Vir. ill. = ISIDORUS. De uiris illustribus liber. In: MIGNE, Jean-Paul (ed.). Patrologia latina, t. 83. Turnholt: Brepols, 1989.

Pacat. Pan. Lat. = LATINIUS PACATUS DREPANIUS. Panegyricus Theodosio Augusto dictus. In: Panegyrici Latini. In: GALLETIER, Édouard (ed.). Panégyriques latins, vol. 3. Paris: Les Belles Lettres, 2003.

Prisc. Tr. = PRISCILLIANUS. Tractati. SCHEPSS, Georg (ed.). Priscilliani quae supersunt (CSEL 18). Viena: F. Tempsky, 1889.

Prisc. Can. = PRISCILLIANUS. In Pauli apostoli canones a Peregrino episcopo emendati. In: CONTI, Marco (ed.). Priscillian of Avila: the complete works. Oxford/Nova York: Oxford University Press, 2010.

Prisc. Tr. = PRISCILLIANUS. Tractati. In: CONTI, Marco (ed.). Priscillian of Avila: the complete works. Oxford/Nova York: Oxford University Press, 2010.

Prosp. Chron. = PROSPERUS. Epitoma de chronicon. In: MOMMSEN, Theodorus (ed.). Monumenta Germaniae historica. Auctori Antiquissimi, t. 9. Berlim: Apud Weidmannos, 1892, p. 341-499.

Sulp. Sev. Chron. = SULPICIUS SEVERUS. Chronica. In: HALM, Carolus (ed.). Sulpicii Seueri libri qui supersunt (CSEL 1). Viena: Apud C. Geroldi Filium Bibliopolam Academiae, 1866.

Sulp. Sev. Chron. = SULPICIUS SEVERUS. Chronica. DE SENNEVILLE-GRAVE, Ghislaine (ed.). Chroniques (SC 441). Paris: Les Éditions du Cerf, 1999.

Sulp. Sev. Dial. = SULPICIUS SEVERUS. Dialogi. FONTAINE, Jacques; DUPRÉ, Nicole (ed.). Gallus: Dialogues sur les vertus de saint Martin (SC 510). Paris: Les Éditions du Cerf, 2006.

Bibliografia

BABUT, Ernest-Charles. Priscillien et le priscillianisme. Paris: Librairie Honoré Champion, 1909.

BERNAYS, Jacob. Über die Chronik des Sulpicius Severus: ein Beitrag zur Geschichte der klassichen und biblischen Studien. Berlim: Verlag von Wilhelm Hertz, 1861.

BOOTH, Alan D. Notes on Ausonius’ Professores. Phoenix, vol. 32, 1978, p. 235-249.

BOWES, Kim. “Une coterie espagnole pieuse”: Christian archaeology and Christian communities in fourth- and fifth-century Hispania. In: BOWES, Kim & KULIKOWSKI, Michael (org.). Hispania in late Antiquity: current perspectives. Leiden: Brill, 2005, p. 189-258.

BROWN, Peter. Through the eye of a needle: wealth, the fall of Rome, and the making of Christianity in the West, 350-550 AD. Princeton/Oxford: Princeton University Press, 2012.

BURRUS, Virginia. The making of a heretic: gender, authority, and the Priscillianist controversy. Berkeley/Los Angeles: University of California Press, 1995.

CAVALLERA, Ferdinand. Galla non gente sed nomine. Bulletin de littérature ecclésiastique, vol. 38, 1937, p. 186-190.

CHADWICK, Henry. Priscillian of Avila: the occult and the charismatic in the early Church. Oxford: Clarendon Press, 1976.

D’ALÈS, Adhémar. Priscillien et l’Espagne chrétienne à la fin du IVe siècle. Paris: Gabriel Beauchesne et ses Fils, 1936.

ESCRIBANO, Victoria. Heresy and orthodoxy in fourth-century Hispania: Arianism and Priscillianism. In: BOWES, Kim & KULIKOWSKI, Michael (org.). Hispania in late Antiquity: current perspectives. Leiden: Brill, 2005, p. 121-149.

FIGUINHA, Matheus Coutinho. O monasticismo de Martinho de Tours e as aristocracias na Gália do século IV. Revista Brasileira de História, vol. 36, 2016, p. 13-33. Disponível em: <http://www.scielo.br/pdf/rbh/v36n71/en_1806-9347-rbh-2016v36n71_001.pdf>. Acesso em: 22/06/2016. doi: http://dx.doi.org/10.1590/1806-93472015v36n71_001.

FONTAINE, Jacques. L’affaire Priscillien ou l’ère des nouveaux Catilina: observations sur le “sallustianisme” de Sulpice Sévère. In: BRANNAN, Patrick T. (org.). Classica et Iberica: a festschrift in honor of the reverend Joseph M.-F. Marique, S. J. Worscester (MA): Institute for Early Christian Iberian Studies, 1975, p. 355-392.

FONTAINE, Jacques. L’aristocratie occidentale devant le monachisme aux IVème et Vème siècles. Rivista di Storia e Letteratura Religiosa, vol. 15, 1979, p. 28-53.

GILLIARD, Frank D. Senatorial bishops in the fourth century. Harvard Theological Review, vol. 77, 1984, p. 153-175.

GREEN, Roger P. H. Prosopographical notes on the family and friends of Ausonius. Bulletin of the Institute of Classical Studies, vol. 25, 1978, p. 19-27.

JONES, Arnold Hugh Martin. The later Roman Empire, 284-602: a social, economic, and administrative survey. 2 volumes. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1992.

JONES, Arnold Hugh Martin; MARTINDALE, John Robert; MORRIS, John. The prosopography of the later Roman Empire, AD 260-395, vol. 1. Cambridge: Cambridge University Press, 1971.

KAJANTO, Iiro. The Latin cognomina. Helsinki: Keskuskirjapaino, 1965.

LOWE, Elias Avery. Codices Latini antiquiores: a paleographical guide to Latin manuscripts prior to the ninth century, vol. 9. Oxford: Clarendon Press, 1959.

MATTHEWS, John Frederick. Western aristocracies and imperial court, AD 364-425. Oxford: Clarendon Press, 1990.

OLIVARES GUILLEM, Andrés. Prisciliano a través del tiempo: historia de los estudios sobre el priscilianismo. Madri: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 2004.

PIAY AUGUSTO, Diego. Acercamiento prosopográfico al priscilianismo. Antigüedad y Cristianismo (Murcia), vol. 23, 2006, p. 602-604. Disponível em: <http://revistas.um.es/ayc/article/view/50111/48011>. Acesso em: 23/09/2016.

PIETRI, Luce & HEIJMANS, Marc. Prosopographie chrétienne du Bas-Empire: la Gaule chrétienne (314-614). 2 volumes. Paris: ACHCByz, 2013.

SANCHEZ, Sylvain Jean Gabriel. L’historiographie du priscillianisme (1559-2012). Disponível em: <http://sjgsanchez.free.fr/historiogsanchez.pdf>. Acesso em: 05/06/2017.

SIVAN, Hagith. Ausonius of Bordeaux: genesis of a Gallic aristocracy. Londres/Nova York: Routledge, 1993.

THURN, Hans. Die Handschriften der Universitätsbibliothek Würzburg: die Pergamenthand–schriften der ehemaligen Dombibliothek. Wiesbaden: Harrassowitz, 1984, vol. 3.1.

Downloads

Publicado

2018-05-09

Edição

Seção

Entrecruzando espaços, politica e religião na Antiguidade

Como Citar

Quem eram os seguidores de Prisciliano de Ávila? Aristocracias, controvérsia religiosa e monasticismo na Espanha do século IV. Revista de História, [S. l.], n. 177, p. 01–34, 2018. DOI: 10.11606/issn.2316-9141.rh.2018.133653. Disponível em: https://revistas.usp.br/revhistoria/article/view/133653.. Acesso em: 28 mar. 2024.