The first edition of Arte Explicada (1729-1734) by João de Morais Madureira Feijó (1688-1741)

Authors

  • Rolf Kemmler Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto
  • Sónia Coelho Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
  • Susana Fontes Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
  • Teresa Moura Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
  • Carlos Assunção Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro

DOI:

https://doi.org/10.11606/issn.2176-9419.v19i2p205-223

Keywords:

João de Morais Madureira Feijó. Arte Explicada. Neo-Alvaresian metalinguistic treatise. Cartapácio.

Abstract

The Arte Explicada (1729-1734) constitutes the most complete of all the neo-Alvaresian cartapácios (i.e., Latin commentaries of Álvares’ Latin grammar in the Portuguese vernacular) to be published in Portugal and even among the overall number of grammars belonging the complex universe of Alvaresian and neo-Alvaresian manuals of the Latin language all over the world. In this paper, thanks to the identification of some new elements to which we previously did not have access, it is our aim to offer an introductory analysis of the hitherto unknown complete set of volumes belonging to the first edition of the Arte Explicada, disclosing the constituent parts of each one of the volumes, based on the most representative paratexts of the respective books.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biographies

  • Rolf Kemmler, Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto
    Sócio Correspondente Estrangeiro da Classe de Letras da Academia das Ciências de Lisboa, Investigador do Centro de Estudos em Letras da Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro e do Centro de Linguística da Universidade do Porto.
  • Sónia Coelho, Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
    Professora Auxiliar do Departamento de Letras, Artes e Comunicação da Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
  • Susana Fontes, Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
    Professora Auxiliar do Departamento de Letras, Artes e Comunicação da Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
  • Teresa Moura, Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
    Professora Auxiliar do Departamento de Letras, Artes e Comunicação da Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
  • Carlos Assunção, Centro de Estudos em Letras / Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro
    Professor Catedrático do Departamento de Letras, Artes e Comunicação da Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro

References

Feijó, JMM. EXPLICATIONES / IN OMNES PARTES / Totius Artis / R. P. EMMANUELIS ALVAREZ / è Societate JESU, / AD USUM / EXCELLENTISSIMI / DUCIS ALLAFONENSIS, / Expositæ à Magistro suo / JOANNE DE MORAES MADUREYRA FEYJO’ / Ex Ordine Divi Petri Sacerdote Philosopho, / ac Theologo, / Et olim in præclarissima Societate JESU / Rhetorices Præceptore. // ULYSSIPONE OCCIDENTALI: / Ex Prælo MICHAELIS RODRIGUES. / M. DCC. XXIX. / Cum facultate Superiorum. ([XLII], 1-231, [IV], 233-347 págs.; 11729, I/1).

Feijó, JMM. ARTE EXPLICADA. / SEGUNDA PARTE. / SYNTAXE. / Ad usum / EXCELLENTISSIMI / DUCIS ALLAFONENSIS, / A' Magistro suo / JOANNE DE MORAES / MADUREYRA FEYJO’ / Ex Ordine Divi Petri Sacerdote Philosopho, ac Theologo, / & olim in præclarissimâ Societate JESU / Rhetorices Præceptore. // ULYSSIPONE OCCIDENTALI: / Ex Prælo MICHAELIS RODRIGUES, / M. DCC. XXX. / Cum facultate Superiorum. ([XL], 498, [II] págs.); 11730, II/1.

Feijó, JMM. ARTE EXPLICADA / APPENDIZ / DA / SYNTAXE PERFEITA, / E SEGUNDO TOMO DA SEGUNDA PARTE / Escholios de Nomes, e Verbos. / Ad usum / EXCELLENTISSIMI / DUCIS ALLAFONENSIS / A Magistro suo / JOANNE DE MORAES MADUREYRA FEYJO, / Ex Ordine Divi Petri Sacerdote Philosopho, ac Theologo. / CONTEM TODOS OS ESCHOLIOS DOS ADJECTIVOS, E VERBOS, QUE / traz a Arte na Syntaxe, com as suas significaçoens, casos, e uso. A cada nome ad- / jectivo se ajunta o substantivo, o verbo, e adverbio de competente significaçaõ, / para se variarem as oraçoens. Os verbos se dividem todos pelos cinco generos / de Neutros, Activos, Passivos, Communs, e Depoentes, e no fim os Impes- / soaes. Em cada nome, e verbo se declaraõ as syllabas breves, e longas / para a pronunciaçaõ; e muitos usos da latinidade. // LISBOA OCCIDENTAL: / Na Officina de MIGUEL RODRIGUES. / M. DCC. XXXII. / Com as licenças necessarias, e privilegio Real. ([XII], 156, 47 págs.); 1732a, II/2.

Feijó, JMM. ARTE EXPLICADA. / TERCEIRA PARTE, / E QUARTO TOMO / SYNTAXE FIGURADA, / SYLLABA, E VERSOS / Com a sua mediçaõ. / AD USUM / EXCELLENTISSIMI / DUCIS ALLAFONENSIS / A Magistro suo / JOANNE DE MORAES / MADUREYRA FEYJO’, / Ex Ordine Divi Petri Sacerdote, Philosopho, / ac Theologo. // LISBOA OCCIDENTAL: / Na Officina de MIGUEL RODRIGUES. / M. DCC. XXXII. / Com todas as licenças necessarias, e privilegio Real. ([XX], 214 págs.); 1732b, III.

Feijó, JMM. ADDITAMENTO / A’ PRIMEIRA PARTE / DA / ARTE EXPLICADA. / Nominativos, e Linguagens. / CONTEM TODOS OS NOMES DECLINADOS POR TODOS OS SEUS / Casos: e todos os Verbos conjugados em todos os Tempos de cada Modo, com / as Linguagens Latinas, e Portuguezas. Em cada hum se ajunta a explicaçaõ de / tudo, o que he necessario para a sua intelligencia. O mesmo se faz em cada / Modo, e em cada Tempo dos Verbos com as suas formaçoens. Em hum, / e outro Principio se ensinaõ os methodos de se perguntarem / com mais utilidade. / Pelo seu Autor / JOAM DE MORAES MADUREYRA FEIJO, / MESTRE DO EXCELLENTISSIMO / DUQUE DE LAFOENS. // LISBOA OCCIDENTAL: / Na Officina de MIGUEL RODRIGUES. / M. DCC. XXXII. / Com as licenças necessarias, e privilegio Real ([VIII], 216 págs.); 11732c, I/2.

Feijó, JMM. ORTHOGRAPHIA, / OU / ARTE DE ESCREVER, E / Pronunciar com acerto / A LINGUA PORTUGUEZA. / PARA USO / DO EXCELLENTISSIMO / DUQUE DE LAFOENS. / PELO SEU MESTRE / JOAÕ DE MORAES / MADUREYRA FEYJO‘ / Presbytero do habito de S. Pedro, Bacharel em Theolo- / gia, e Prégador. / Divide-se em tres Partes, a primeira de cada hũa das letras, e / da sua pronunciaçaõ. Das vogaes, e Dithongos. Dos accentos, / ou tons da pronunciaçaõ. A segunda de como se dividem as pa- / lavras. Da pontuaçaõ, algũas abbreviaturas, conta dos Roma- / nos, e Latinos, Calendas, Nonas, e Idos. A terceira dos erros / do vulgo, e emendas da Orthografia, no escrever, e pronunciar / toda a lingua Portugueza, verbos irregulares, palavras du- / bias, e as suas significaçoens. Hũa breve instrucçaõ para os Mestres das Eschólas. // LISBOA OCCIDENTAL: / Na Officina de MIGUEL RODRIGUES / Impressor do Senhor Patriarca. / M. DCC. XXXIV. / Com todas as licenças necessarias, e privilégio Real. ([VII], 553, [III] págs.); 11734, IV.

Feijó, JMM. ARTE / EXPLICADA. / PRIMEIRA PARTE. / PRINCIPIOS. / Terceira impressaõ accrescentada, e emendada pelo seu Auctor / JOAÕ DE MORAES / MADUREIRA FEYJO, / Da Nobilissima Casa dos Morgados de Parada, Solar dos Madureyras / Feyjós deste Reyno, Bacharel em Theologia, e Prior da Igreja / Parochial da Villa de Ançam. / MESTRE / EXCELLENTISSIMO / DUQUE / DE LAFOENS. / Contém todos os Nominativos, Linguagens, Rudimentos, Generos, Prete- / ritos, e Declinaçoens dos Latinos, e Gregos, com toda a explicaçaõ / necessaria para a perfeita intelligencia dos principiantes; os me- / thodos de perguntar em cada principio, para se saberem em / breve tempo, e com facilidade. // COIMBRA: / Na Officina de LUIS SECO FERREYRA, Anno de 1739. / Com as licenças necessarias. ([VIII], 375 págs.); 21739a.

Feijó, JMM. ARTE / EXPLICADA, / PRIMEIRA PARTE. / PRINCIPIOS. / Terceira impressaõ accrescentada, e emendada pelo seu Autor / JOAÕ DE MORAES / MADUREIRA FEYJO’ / Da Nobilissima Casa dos Morgados de Parada, Solar dos Madureiras / Feyjó deste Reyno, Bacharel em Theologia, e Prior da Igreja / Parochial da Villa de Ançã. / Mestre do / EXCELLENTISSIMO / DUQUE / DE LAFOENS. / Contém todos os Nominativos, Linguagens, Rudimentos, Generos, Pre- / teritos, e Declinaçoens dos Latinos, e Gregos, com toda a explicaçaõ / necessaria para a perfeita intelligencia dos principiantes; os me- / thodos de perguntar em cada principio, para se saberem em / breve tempo, e com facilidade. // COIMBRA: / Na Officina de LUIS SECCO FERREIRA, Anno de 1739. / Com as licenças necessarias. ([VIII], 375 págs.); 31739b.

Feijó, JMM. ARTE / EXPLICADA, / PRIMEIRA PARTE. / PRINCIPIOS. / Terceira impressaõ accrescentada, e emendada pelo seu Autor / JOAÕ DE MORAES / MADUREIRA FEYJO’ / Da Nobilissima Casa dos Morgados de Parada, Solar dos Madureiras Feyjó / deste Reyno, Bacharel em Theologia, e Prior da Igreja Parochial da / Villa de Ançã. / MESTRE DO / EXCELLENTISSIMO / DUQUE / DE LAFOENS. / Contém todos os Nominativos, Linguagens, Rudimentos, Generos, Preteritos, e / Declinaçoens dos Latinos, e Gregos, com toda a explicaçaõ necessaria para a / perfeita intelligencia dos principiantes: os methodos de perguntar em / cada principio, para se saberem em breve tempo, e com facilidade. // COIMBRA: / Na Officina de LUIS SECCO FERREIRA, Anno de 1739. / Com as licenças necessarias. ([VIII], 375 págs.); 31739c.

Feijó, JMM. ARTE EXPLICADA. / SEGUNDA PARTE. / SYNTAXE. / Para uso / DO EXCELLENTISSIMO / DUQUE / DE LAFOENS. / Pelo seu Mestre / JOAÕ DE MORAES / MADUREYRA FEYJO’ / Da Nobilissima Casa dos Morgados de Parada, Solar dos Madu- / reyras Feyjós deste Reyno, Bacharel em Theologia, e Prior da / Igreja Parochial da Villa de Ansaã. / Segunda Impressaõ. // COIMBRA: / Na Officina de LUIS SECO FERREYRA, Anno de 1739. / Com as licenças necessarias. ([XL], 231, 215 págs.); 1739d.

Feijó, JMM. ARTE EXPLICADA. / SEGUNDA PARTE. / SYNTAXE. / Para uso / DO EXCELLENTISSIMO / DUQUE / DE LAFOENS. / Pelo seu Mestre / JOAÕ DE MORAES / MADUREYRA FEYJO’ / Da Nobilissima Casa dos Morgados de Parada, Solar dos Madu- / reyras Feyjós deste Reyno, Bacharel em Theologia, e Pri- / or da Igreja Parochial da Villa de Ansãa. / Segunda Impressaõ. // COIMBRA: / Na Officina de LUIS SECO FERREYRA, Anno do Senhor / de 1739. / Com as licenças necessarias. ([XX], 457 págs.); 1739e.

Feijó, JMM. ARTE / EXPLICADA. / TERCEIRA PARTE. / Scholios, Syntaxe Figurada, e Syllaba. / Segunda Impressaõ pelo seu Auctor / JOAÕ DE MORAES / MADUREIRA FEYJO’ / Bacharel em Theologia, Mestre do / EXCELLENTISSIMO / DUQUE / DE LAFOENS, / E Prior na Villa de Ançam. // COIMBRA: / Na Officina de LUIS SECO FERREIRA, Anno do SENHOR / de 1753. Mercador de Livros, e Familiar do S. Officio. / Com todas as licenças necessarias, e Privilegio Real. ([VIII], 400 págs.); 21753.

Gonçalves, MF. Madureira Feijó: Ortografista do século XVIII, Para uma História da Ortografia Portuguesa. Lisboa: Ministério da Educação (Identidade Série Língua Portuguesa); 1992.

Gonçalves, MF. As Ideias ortográficas em Portugal: De Madureira Feijó a Gonçalves Viana (1734-1911). Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian; Fundação para a Ciência e a Tecnologia; Ministério da Ciência e do Ensino Superior (Textos Universitários de Ciências Sociais e Humanas); 2003.

Kemmler, R. Para uma História da Ortografia Portuguesa: o texto metaortográfico e a sua periodização do século XVI até à reforma ortográfica de 1911. Lusorama. 2001a, out.;47-48:128-319.

Kemmler, R. “Trape, zape, zus, truz, zabumba nelle”: a polémica do Compêndio de Orthografia de Frei Luís do Monte Carmelo. In: Schönberger A. & Thielemann W. (Hrsg.). Neuere Studien zur lusitanistischen Sprachwissenschaft. Frankfurt am Main: Domus Editoria Europaea (Beihefte zu Lusorama; 1. Reihe, 8. Band); 2001b. p. 161-208.

Kemmler, R. A Academia Orthográfica Portugueza na Lisboa do Século das Luzes: Vida, obras e actividades de João Pinheiro Freire da Cunha (1738-1811). Frankfurt am Main: Domus Editoria Europaea (Beihefte zu Lusorama; 1. Reihe, 12. Band); 2007.

Winkelmann, O. Portugiesisch: Geschichte der Verschriftung. In: Holtus G., Metzeltin M. & Schmitt C. (Hrsg.). Lexikon der Romanistischen Linguistik (LRL): Band VI, 2, Galegisch / Portugiesisch. Tübingen: Max Niemeyer Verlag; 1994. p. 472-498.

Published

2018-02-23

Issue

Section

Papers

How to Cite

The first edition of Arte Explicada (1729-1734) by João de Morais Madureira Feijó (1688-1741). (2018). Filologia E Linguística Portuguesa, 19(2), 205-223. https://doi.org/10.11606/issn.2176-9419.v19i2p205-223